Beste Talitha, omdat ik sinds kort mijn eerste vriendje heb, overweeg ik om anticonceptie te gaan gebruiken. Maar omdat er zoveel keuze is, vind ik het lastig om te beslissen waar ik voor moet kiezen. Waar moet ik rekening mee houden zodat ik de beste keuze kan maken?
– Juul, 18 jaar
Beste Juul,
Tegenwoordig zijn er zoveel verschillende vormen van anticonceptie verkrijgbaar, dat ik best kan voorstellen dat het voelt alsof je door de bomen het bos niet meer ziet. Iedere soort anticonceptie heeft daarbij zijn voor- en nadelen. De keuze voor de beste anticonceptie is daarom deels persoonlijk afhankelijk van jouw voorkeuren, maar ook hoe jouw lichaam (eventueel) reageert op de anticonceptie.
Soorten anticonceptie
De pil en het condoom zijn van oudsher de meest bekende en gebruikte vormen van anticonceptie. Toch zijn er tegenwoordig steeds meer alternatieven populair aan het worden, zoals het spiraaltje of moderne manieren van natuurlijke geboorteregeling. Voordat je gericht een keuze maakt, is het misschien fijn om na te denken over hoe je jezelf wil beschermen tegen een ongewenste zwangerschap: op hormonale basis of hormoonvrij?
“De keuze voor de beste anticonceptie is deels persoonlijk van de voorkeuren, maar ook van hoe jouw lichaam erop reageert.”
Anticonceptiemiddelen: waar kan ik uit kiezen?
- Hormonale anticonceptie
- Hormoonvrije anticonceptie
Hormonale anticonceptie
Veel anticonceptie werkt op hormonale basis. De pil is bij uitstek hier een goed voorbeeld van. De kunstmatige hormonen die verwerkt zijn in de pil, zorgen ervoor dat jouw natuurlijke hormoonhuishouding (en daarmee ook jouw natuurlijke menstruatie-cyclus) wordt ‘platgelegd’. De synthetische hormonen progestageen en oestrogeen nemen het werk over:
- Progestageen zorgt ervoor dat er geen eisprong meer plaatsvindt. Daarnaast maakt het de baarmoederwand ongunstig om een eventueel bevrucht eitje te laten innestelen. Ook wordt het baarmoederslijm minder toegankelijk voor zaadcellen.
- De synthetische variant van oestrogeen zorgt voor het behoud van een regelmatige cyclus, weliswaar op kunstmatige basis.
Andere hormonale anticonceptiemiddelen werken op soortgelijke manier, al is bij sommige hormonale manieren enkel sprake van de werkzame kunstmatige stof progestageen. Van hormonale anticonceptie is bekend dat de kunstmatige toevoegingen voor enkele bijwerkingen kunnen zorgen, zoals hoofdpijn, stemmingswisselingen, tussentijdse bloedingen en een verminderd libido. Hoewel eerder veel nadruk werd gelegd op de lichamelijke bijwerkingen van bijvoorbeeld de pil, wordt tegenwoordig ook steeds meer aandacht geschonken aan de psychologische effecten van hormonale anticonceptie.
De pil
De pil is verreweg de meest bekende en meest gebruikte hormonale manier van anticonceptie. Over de pil kan bijzonder veel verteld worden, mede door de vele soorten pillen die verkrijgbaar zijn. Vaak wordt uitgegaan van de combinatiepil, een pil die zowel progestageen als oestrogeen bevat.
Wist je dat… je met de pil (met stopweek) erg makkelijk je eigen menstruatiecyclus kan regelen?
De doorsnee combinatiepil komt in stripvorm voor, waarbij je drie weken dagelijks een pil inneemt, het liefst op een vast tijdstip. De vierde week is de stopweek: een week waarin je geen pil slikt. Doordat je tijdens je stopweek geen hormonen binnenkrijgt, ontstaat er een kunstmatig opgewekte ‘menstruatie’, ook wel onttrekkingsbloeding genoemd. Na maximaal zeven dagen stopweek begin je met een nieuwe strip.
Minipil
In tegenstelling tot de ‘gewone’ pil, bevat de minipil alleen het hormoon progestageen. Bij correct gebruik is de minipil vergelijkbaar betrouwbaar als de combinatiepil. Deze pilsoort is echter vooral geschikt voor vrouwen die om wat voor reden dan ook geen kunstmatige oestrogenen mogen innemen of kunnen verdragen. Bijvoorbeeld vrouwen die borstvoeding geven. Een belangrijk verschil met de reguliere pil is dat de minipil geen stopweek heeft: je zult de minipil dus iedere dag moeten innemen. Dit betekent dus dat je niet je menstruatie kan regelen. De minipil is op recept verkrijgbaar, onder andere onder de naam Cerazette of desogestrel*.
Prikpil
De prikpil is een anticonceptiemethode die eens in de 12 weken wordt toegediend door een arts. De hormonen die daarmee worden geïnjecteerd zorgen voor het voorkomen van een eisprong en maken het baarmoederslijm minder toegankelijk voor zaadcellen. Er is geen sprake van een stopweek, je kunt dus geen controle uitoefenen over je cyclus. Sommige dames ervaren zelfs onregelmatige bloedingen, andere vrouwen worden niet, minder of juist meer ongesteld.
Let op! De prikpil is de enige methode waarbij na het stoppen met gebruik ervan, het enkele maanden kan duren voordat de vruchtbaarheid terugkomt.
Nuvaring
De vaginale ring, vooral bekend onder de naam Nuvaring*, is een zachte, flexibele ring, die je maandelijks vaginaal inbrengt. De ring blijft daar gedurende drie weken zitten. Na de derde week kan je de ring verwijderen om vervolgens een stopweek in te lassen. De ring geeft plaatselijk de hormonen af. Doordat de nuvaring doorgaans dezelfde soort hormonen bevat als de pil, heb je kans op vergelijkbare bijwerkingen.
Hormoonspiraaltje
Het welbekende spiraaltje is een klein paraplu- of t-vormig voorwerp, dat door een arts of gynaecoloog in de baarmoeder wordt geplaatst. De hormoonvariant, zoals de Mirena of de Kyleena*, geeft plaatselijk het hormoon progestageen af, waar het zijn anticonceptieve werking doet. Zo’n hormoonspiraal kan tot wel vijf jaar blijven zitten, waardoor je dus niet hoeft na te denken over je anticonceptie. Wel is van de hormoonspiraal bekend dat je menstruaties onvoorspelbaarder kunnen worden. Sommige vrouwen worden onregelmatig ongesteld, bij andere vrouwen kan de menstruatie uitblijven. Je hebt dus geen controle over je menstruatie. Ook horen bij de hormoonspiraal bekende bijwerkingen die gelinkt kunnen worden aan de kunstmatige hormonen.
Hormoonstaafje
Indien je het niet prettig vindt om het spiraaltje gynaecologisch te laten plaatsen, kan je overwegen om voor een hormoonstaafje, bekend onder de naam Implanon*, te gaan. Dit is een kunststoffen staafje dat in de bovenarm geplaatst wordt, waar het de hormonen zal afgeven en jou tot drie jaar bescherming biedt tegen zwangerschap.
“Zowel het hormoonstaafje als het hormoonspiraaltje werken volgens dezelfde wijze, enkel de plek waar de hormonen worden afgegeven is verschillend.”
De anticonceptiepleister
De anticonceptiepleister, op de markt verkrijgbaar onder de naam Evra* of ethinylestradiol/norelgestromine, is een neutraal gekleurde pleister die een vrouw gedurende een week op haar lichaam kan plakken. Na een week wordt de pleister vervangen voor een nieuwe. De lijm waarmee de pleister geplakt blijft, bevat dezelfde soort hormonen die ook in de combinatiepil zitten. Via de huid worden de hormonen in het bloed opgenomen.
Hormoonvrije anticonceptie
Het absolute voordeel van hormoonvrije anticonceptie is dat je geen kunstmatige hormonen binnenkrijgt, waardoor je volledig jouw natuurlijke cyclus behoudt. Ook zul je niet te maken krijgen met eventuele bijwerkingen die gelinkt zijn aan de kunstmatige hormonen. Onder hormoonvrije anticonceptiemethoden zijn weer verschillende opties.
Het condoom
Allereerst is het condoom een voor de hand liggende keuze. Hiermee voorkom je dat het sperma in de baarmoeder terecht komt bij het klaarkomen van de man. Daarnaast is het condoom de enige methode die jou ook beschermd tegen soa’s. De betrouwbaarheid van het condoom is hoog, mits je het goed gebruikt. Let bijvoorbeeld op de houdbaarheidsdatum van het condoom, gebruik geen oliën in combinatie met het rubbertje en wees ervan bewust dat het condoom kan scheuren of afglijden tijdens het vrijen. Een ander nadeel is dat sommige mannen – én ook vrouwen – de seks als iets minder gevoelig ervaren.
Feit! Condooms zijn er in allerlei soorten, maten, kleuren en smaakjes verkrijgbaar!
Vrouwencondoom
Net als het ‘mannencondoom’ beschermt het vrouwencondoom jou tegen soa’s. Het vrouwencondoom is een langwerpig rubberen zakje dat vaginaal wordt ingebracht. Het dient als een soort ‘koker’, waar tijdens het vrijen de penis in schuift. De ejaculatie van de man wordt dan in het condoom opgevangen. Net als het mannencondoom is het vrouwencondoom zeer veilig en hygiënisch te gebruiken, vrij verkrijgbaar en prima te gebruiken tijdens de ongesteldheid. Ook hierbij gelden dezelfde aandachtspunten: let op de houdbaarheidsdatum, gebruik bij iedere keer dat je seks wil hebben een nieuwe condoom en vermijd het gebruik in combinatie met oliën.
Pessarium
Het pessarium is een kapje met flexibele rand, die van latex of siliconen is gemaakt. Het kapje wordt vaginaal ingebracht en omsluit zo de baarmoedermond. Bij het inbrengen wordt zaaddodende crème aangebracht. Je brengt het pessarium vóór de seks in en dient minstens zes uur te blijven zitten. Er zijn diverse pessaria op de markt verkrijgbaar, onder andere onder de naam FemCap en Caya*.
Wist je dat… je een pessarium ook op maat kan laten maken door een arts?
Koperspiraal
In tegenstelling tot het hormoonspiraaltje bevat de koperspiraal geen hormonen. Het spiraaltje dat wordt geplaatst bevat koperdraad. Koper heeft een anticonceptieve werking doordat het de zaadcellen inactief maakt. Omdat het koperspiraaltje geen hormonen bevat, behoudt je jouw natuurlijke cyclus en maandelijkse menstruaties. Het kan voorkomen dat gedurende het eerste jaar na plaatsing, de menstruaties langer, heviger en wat pijnlijker kunnen zijn dan normaal. Dit zal in de meeste gevallen na het eerste jaar weer gaan normaliseren. Indien je van nature hevige en pijnlijke menstruaties hebt, kan de keuze voor een hormoonspiraal dan beter zijn.
Wist je dat… je het koperspiraaltje tot wel tien jaar kan laten zitten?
Natuurlijke geboorteregeling
Bij natuurlijke geboorteregeling heb je geen onbeschermde, penetrerende seks tijdens je vruchtbare dagen. In de praktijk kan dat erg lastig zijn, omdat het soms moeilijk te peilen is wanneer je vruchtbaar bent. Voor een zo groot mogelijke betrouwbaarheid dien je dus gemotiveerd en zorgvuldig te werk te gaan. Er zijn diverse methoden om te achterhalen wanneer je eisprong – je meest vruchtbare moment van de cyclus – is en om de daaromheen liggende vruchtbare dagen te bepalen. Denk hierbij aan het meten van je lichaamstemperatuur, het inspecteren van je vaginale slijm of het gebruik maken van speciale cycluscomputers, zoals de Ladycomp of de Daysy.
Natuurlijke geboorteregeling – natuurlijke manieren van anticonceptie
Let op! De opties zijn breed, waardoor het maken van een keuze allesbehalve makkelijk is. Maak voor jezelf een overzicht van voor- en tegenargumenten en weeg voor jezelf af wat je belangrijk vindt. Denk hierbij aan het bepalen van je menstruatiecyclus, eventueel hevige menstruaties voorkomen, (psychologische) bijwerkingen, wel of geen hormonen, eraan moeten denken of niet, etc. Raadpleeg altijd je arts voor meer informatie en eventueel het aanvragen van een recept voor een methode.
Heb jij ook een vraag over seksualiteit? Vul dan mijn contactformulier in of laat hieronder een reactie achter. Ik beantwoord hem dan zo spoedig mogelijk.
