Onbeschermde seks is onlosmakelijk verbonden aan het risico op een seksueel overdraagbare aandoening, oftewel een soa. Naar schatting heeft in Nederland zeker één op de vijf wel eens een soa opgelopen. Chlamydia is hiervan de meest voorkomende, al lijkt het aantal besmettingen met de jaren gestaag wat af te nemen. Welke soa’s zijn er allemaal, hoe herken je ze en wat kan je ertegen doen? Dit blog presenteert een overzicht van alle soa’s: het soa-ABC!
Alle soa’s op een rijtje
Chlamydia
Chlamydia is de meest voorkomende soa, die vaak onder jongeren voorkomt. Het wordt veroorzaakt door een bacterie die zich te goed doet op plekken als de vagina, penis en anus. In mindere mate komt het ook voor in de keel. Chlamydia kan je herkennen aan pijn bij het plassen, een branderig gevoel bij de geslachtsdelen, jeuk bij de anus, vochtafscheiding, tussentijdse bloedingen (bij vrouwen) en pijn bij de ballen. Veel mensen hebben echter geen symptomen en merken daardoor niet dat ze chlamydia hebben. Vooral bij vrouwen verloopt zo’n chlamydia-besmetting klachtenvrij. Daarom is het erg belangrijk om je te laten testen wanneer je onbeschermd seks hebt gehad. Dit kan je betrouwbaar doen vanaf twee weken na het contact. Chlamydia is verder goed te behandelen met antibiotica.
Feit! Er bestaat een zeer kleine kans op onvruchtbaarheid door chlamydia, maar enkel wanneer je de soa niet laat behandelen.
Genitale wratten
Genitale wratten zijn roze of vleeskleurige wratjes die bloemkoolachtig en bobbelig van structuur zijn. Ze komen voor op of rond de genitaliën en worden veroorzaakt door een type van het humaan papillomavirus (HPV). Vaak beginnen de wratten als kleine bultjes die steeds meer en groter worden. Soms gaat het gepaard met jeuk en pijn, maar veel mensen hebben geen klachten. De wratten kunnen worden aangestipt, bevroren of worden weggebrand door een arts. Genitale wratten kunnen terugkomen, bijvoorbeeld bij een verminderde weerstand of tijdens de menstruatie. Hoe eerder jij je laat behandelen, hoe sneller de klachten weggaan en hoe kleiner de kans is dat ze weer terugkomen.
Let op! Hoewel de kans klein is, kan je genitale wratten ook overdragen bij beschermd seksueel contact.
Gonorroe
Gonorroe is een bacteriële soa die kan voorkomen op en in de slijmvliezen van de geslachtsdelen, keel of zelfs in de ogen. Je kan het dus oplopen tijdens penetrerende seks, maar ook tijdens orale seks zoals pijpen. Vrouwen hebben vaak geen klachten, of vage klachten die ook kunnen wijzen op chlamydia. Mannen hebben doorgaans wel klachten, die meestal kort na het seksueel contact kunnen optreden. De meest bekende klacht van gonorroe is de zogenaamde ‘druiper’: hierbij heb je last van geel/groene vochtafscheiding uit de penis.
Net als bij chlamydia kan je je vanaf twee weken na het contact laten testen op gonorroe. Test je positief? Dan kan de arts jou medicatie voorschrijven. Hoe eerder je het laat behandelen, hoe beter dit voor je is.
Hepatitis B
Hepatitis B is een virale ziekte van de lever, die voornamelijk overdraagbaar is via penetrerende seks, maar ook door contact met besmet bloed. Het komt vaker voor bij mannen die seks hebben met andere mannen. In enkele gevallen kan het ook worden overgedragen via orale seks. Vaak duurt het enkele maanden voordat je klachten krijgt, waardoor je niet altijd in de gaten hebt dat je de ziekte hebt en het kan overdragen aan anderen. De klachten kunnen na twee tot drie maanden na het contact ontstaan. Hepatitis B is te herkennen aan:
- Moe zijn
- Je niet fit voelen
- Pijnlijke spieren of pijn in het lichaam/botten
- Vlekken op je huid
- Buikpijn
- Geelzucht
Hepatitis B gaat meestal binnen zes maanden weer over. Soms is behandeling met medicatie nodig. De soa komt echter niet veel voor. Mensen die verhoogt risico lopen op het krijgen van hepatitis B kunnen zich laten vaccineren. Denk hierbij aan mannen die met mannen seks hebben of sekswerkers.
Herpes
Herpes is onder de meeste mensen bekend als de koortslip, al kan het virus ook voorkomen op de huid en slijmvliezen rond de geslachtsdelen. Genitale herpes is zeer besmettelijk, het kan zelfs worden overgedragen bij condoomgebruik of via je vingers. Het kan van de geslachtsdelen naar de lippen worden overgedragen (koortslip), maar ook vice versa. Wees daarom extra voorzichtig als jij of je partner een koortslip hebt.
Wist je dat… het herpesvirus altijd in je lichaam blijft? Geschat wordt dat 80% van de bevolking het (stil) bij zich draagt.
Een eerste uitbraak van het herpesvirus kan zeer pijnlijk zijn. De eerste klachten ontstaan snel, meestal binnen een week na besmetting. Het begint vaak met jeuk en een branderig gevoel, gevolgd door opgezette klieren en/of verhoging. In de loop der tijd ontstaan blaasjes of zweertjes die erg pijnlijk kunnen zijn, zeker tijdens het plassen. Deze blaasjes zijn zeer besmettelijk. Binnen drie weken drogen ze echter in en verdwijnen ze, de klachten nemen dan af. Herpes is een virus dat altijd in je lichaam aanwezig blijft. Bij een verminderde weerstand kan het virus dus weer oprukken. Volgende herpes-aanvallen zullen over het algemeen echter minder hevig zijn en minder lang duren dan de eerste.
Hiv
Het human immunodeficiency virus (hiv) is een virus dat kan voorkomen in besmet bloed, sperma, vaginaal vocht en moedermelk. Het virus zorgt er langzaam voor dat jouw afweersysteem niet goed meer gaat werken, waardoor je vatbaar wordt voor allerlei ziekten en infecties en zelfs vormen van kanker. Wanneer jouw immuunsysteem zodanig is afgezwakt waardoor het lichaam nog amper beschermd kan worden, spreken we over aids. Dit is echter een zeer traag proces, waar meerdere jaren overheen kunnen gaan.
“Hiv kan vanaf gemiddeld zes weken na contact betrouwbaar worden getest middels bloedonderzoek.”
Genezing is momenteel nog niet mogelijk, al zijn inmiddels goede medicijnen verkrijgbaar die hiv onder controle kunnen houden. De ontwikkeling op aids wordt hierdoor dermate klein, dat veel hiv-positieve mensen een lang en doorgaans normaal leven kunnen leiden.
HPV
HPV, officieel humaan papillomavirus, is een virus waar wel meer dan 100 verschillende soorten van bekend zijn. De meesten hiervan zijn geheel onschuldig en worden door het lichaam vanzelf weer opgeruimd. HPV kan zorgen voor abnormale celgroei van de huid en slijmvliezen, zoals wratten (op handen en voeten) of genitale wratten. Sommige soorten HPV kunnen de kans op het ontwikkelen van sommige soorten kanker, zoals baarmoederhalskanker, vergroten.
“Veel mensen dragen wel eens het virus bij zich. In de meeste gevallen ruimt het lichaam het virus vanzelf op.”
Vrouwen vanaf 30 jaar worden door de Rijksoverheid uitgenodigd voor het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. Hiervoor wordt een uitstrijkje gemaakt, waarbij de aanwezigheid van HPV wordt onderzocht. Indien HPV gevonden is, wordt vaak eerst ervan uitgegaan dat het lichaam het virus vanzelf opruimt. Een controle na een halfjaar of een jaar wijst uit of er nog steeds sprake is van HPV, welke type en hoeveel eventuele celgroei is. Voordat HPV leidt tot baarmoederhalskanker, is daar gemiddeld 10 tot 15 jaar tijd overheen gegaan.
Schaamluis
Schaamluis, ook wel platjes genoemd, is een soa waarbij beestjes (luizen) in je schaamhaar voorkomen. Ook kan het voorkomen in je beddengoed of kleding. De schaamluis is niet dezelfde luis die voorkomt op het hoofdhaar, al kan je schaamluis wel via de geslachtsdelen overdragen naar andere plekken waar haar voorkomt, zoals de oksels of baard. Schaamluis geeft niet altijd klachten, al kan je last krijgen van jeuk, krabwondjes en zichtbare witte puntjes in je schaamhaar (dit zijn de eitjes van de luis). Voor behandeling hoef je niet naar de huisarts: je kunt gerust zelf een crème tegen schaamluis kopen bij de drogist of apotheek.
Tip! Het scheren van je schaamhaar verkleint de kans op overdracht van schaamluis.
Schurft
Anders dan bacteriële en virale soa’s, is schurft – samen met trichomonas – een parasitaire soa. Het wordt veroorzaakt door de schurftmijt, bij lichamelijk contact. Dit kan gebeuren tijdens het vrijen, maar ook als je (langdurig) op elkaar ligt. Bij contact met de huid nestelt de schurftmijt zich in jouw huid om daar vervolgens tunnels te graven. In deze tunnels worden eitjes gelegd die na ongeveer drie of vier dagen uitkomen. Het kan tot wel zes weken duren voordat je klachten ervaart. Het gaat gepaard met jeuk, soms over het hele lichaam, die verergert wordt bij warme temperaturen of wanneer je (‘s nachts) stil ligt. Ook kunnen er zichtbare gangetjes op de polsen, tussen de vingers, in de knieholten en onder de borst verschijnen. Soms ontstaan rode bultjes bij de genitaliën.
Shigella (shigellose)
Shigella is een onbekende en wat vreemde eend in de bijt. Het is een heftige darminfectie die gepaard gaat met diarree, koorts en buikkrampen. De infectie is van mens op mens overdraagbaar, dus ook via seksueel contact. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren wanneer je seks hebt met iemand die diarree heeft of wanneer je aan orale seks bij de anus doet. De shigella bacterie is erg besmettelijk en de klachten ontstaan vrij snel na besmetting. Behandeling is niet nodig: de klachten gaan vanzelf weer over. Drink wel voldoende water en neem goed je rust.
Syfilis
Syfilis is een bacteriële soa die ongeveer twee tot twaalf weken na onbeschermde seks kan leiden tot pijnloze, harde zweertjes. Ze kunnen rond de geslachtsdelen voorkomen, maar ook in de vagina of anus. Soms ontstaan er vlekken op de huid, krijg je opgezette klieren en wat griepachtige verschijnselen. De klachten verdwijnen na zo’n twee tot drie weken. Je bent dan echter nog niet genezen van syfilis. Behandeling is noodzakelijk, daar onbehandelde syfilis jaren later tot schade aan het hart, brein, ruggenmerg en botten kan leiden.
Wist je dat… je syfilis ook kan oplopen door te zoenen met iemand die zweertjes in de mond heeft?
Trichomonas
Trichomonas is een parasitaire soa die veel lijkt op een vaginale infectie. Vaak ontstaat het door vaginaal contact en ervaren mannen doorgaans niet tot nauwelijks klachten. Vrouwen kunnen klachten krijgen als een rood gezwollen vagina, vaginale jeuk, schuimende afscheiding die groengeel van kleur is en wat kan ruiken en pijn bij het plassen. Trichomonas kan met medicatie goed bestreden worden.
Wil jij meer weten over soa’s? Check dan de website van Soa Aids Nederland. Hier tref je alle informatie over wat soa’s zijn, testen op soa’s en de behandeling ervan.
Wat is jouw ervaring met soa’s? Laat het ons weten in een comment hieronder.
