We pleiten te allen tijde voor seks waar alle betrokkenen in meestemmen. Toch gebeurt het regelmatig dat mensen met tegenzin vrijen, achteraf spijt hebben van de seks of er een negatieve ervaring aan overhouden. De grens tussen consensuele seks en grensoverschrijdende seksuele ervaringen is soms erg lastig op te merken. Niet alleen voor de ander, maar ook voor jezelf. Hoe zeg je “nee”, of hoe weet je dat de ander wel of geen seks met jou wil? Hoever kan je gaan en wanneer weet je dat je moet stoppen? In dit blogartikel bespreek ik consensuele seks en hoe je het makkelijkst kan genieten van een wederzijds ingestemd seksuele ervaring.
Wat is consensuele seks?
Met consensuele seks wordt bedoeld dat alle betrokkenen met de seksuele handelingen instemmen. Simpel gezegd doelen we hier op seks zonder tegenzin. Seks kan hierbij gezien worden als alle mogelijke handelingen, zoals intieme aanrakingen, kussen, strelen of penetratie. De grens tussen zin en tegenzin is soms heel moeilijk aan te voelen. Iemand kan het bijvoorbeeld fijn vinden om met je te zoenen, maar intieme aanrakingen of verdere handelingen zoals penetratie worden niet gewenst. Hoe voel je aan hoever je daarin kan gaan? Ook als je zelf niet goed weet wat je wel of niet wil, is het moeilijk bij jezelf die grenzen aan te voelen. Hoe kan je die grenzen dan goed aangeven? Doordat dit soms zo lastig is te ontdekken bij jezelf of bij je partner, ligt grensoverschrijdend seksueel gedrag op de loer, met alle mogelijke gevolgen van dien.
‘Nee’ is ‘nee’, geen ‘nee’ betekent nog geen ‘ja’
Consensuele seks draait dus om wederzijdse instemming, maar hoe expliciet moet die instemming zijn? Welke signalen worden gezien als het geven van toestemming, of het aanduiden van een grens? Het mag duidelijk zijn dat “nee” een harde grens aangeeft, maar wanneer iemand geen “nee” zegt, betekent dat dan dat iemand automatisch instemt?
“Het is soms erg lastig om te bepalen wanneer een (expliciete) grens is bereikt, voor alle betrokkenen.”
Zo makkelijk zit het echter niet in elkaar. Mensen kunnen zich bijvoorbeeld fijn voelen bij vrijen, kussen of aanrakingen, maar een stap verder gaat te ver voor ze. Dit wordt niet altijd goed begrepen, waardoor seksueel grensoverschrijdende situaties kunnen ontstaan. Alle betrokkenen bevinden zich dan op zo’n moment in een grijs gebied. Slachtoffers voelen niet altijd wanneer hun grens is bereikt en beseffen dit soms pas achteraf. Daders voelen op hun beurt weer niet altijd goed aan wanneer de grens van de ander bereikt is.
Fight, flight or freeze
Wanneer iemand op seksueel vlak iets doet wat jij niet wil, gebeurt er iets in je brein en lichaam. Je hersenen registreren de situatie als ‘gevaar’, wat jou vervolgens tot verschillende acties aanstuurt, de zogenaamde vecht of vlucht-reacties (fight or flight). Met andere woorden: bij gevaar neigen we tot terugvechten of wegvluchten voor datgene wat ons bedreigt. Maar er kan ook nog iets anders geks gebeuren: verlammen van angst, oftewel bevriezen (freeze). In zo’n staat stribbelen we niet tegen, vluchten we niet weg of geven we niet aan dat iets eng of onwenselijk voor ons is. Bij seksueel grensoverschrijdende situaties vertonen veel mensen deze freeze-reactie, waarbij ze dus vanuit angst niet in staat zijn hun grens aan te kunnen geven. Wanneer in deze situaties geen “nee” wordt gestemd, betekent dat niet dat ze automatisch “ja” zeggen en dus instemmen.
Hoe bereik je wederzijdse instemming?
Het mag dus duidelijk zijn dat grenzen aangeven én aanvoelen erg lastig kan zijn. Hoe kan je dan samen tot consensuele seks komen? Een van de meest voor de hand liggende opties is door tijdens het samenzijn, vrijen of daten expliciet aan elkaar te vragen of jullie nog oké zijn. Blijf bij elkaar peilen of de ander het nog fijn vindt en of jullie een stapje verder willen. Bespeur je twijfel of aarzeling? Geeft de ander aan het niet goed te weten of wat onzeker hierover te zijn? Stop dan met zelf initiatief nemen, zodat de ander de regie kan nemen.
Let op! Iemands uiterlijk of hoe iemand erbij loopt zegt niets over iemands verlangens. Hoe iemand zich kleed mag nooit een excuus zijn om seksueel contact te verwachten.
Je eigen grens goed aanvoelen
Grensoverschrijdend gedrag komt niet alleen voor in situaties waarin iemands grenzen niet wordt gerespecteerd, maar ook in situaties waarbij het slachtoffer niet goed zijn of haar grenzen kan aangeven doordat hij of zij niet bewust is van deze grens. Soms komt die bewustwording pas achteraf. Het is altijd belangrijk om op seksueel gebied bij jezelf te ontdekken wat je wel en niet prettig vindt, ongeacht de situatie. Reflecteer daarom goed op jezelf: vind ik dit nog wel fijn? Voelt dit goed? Voel ik mij wel op mijn gemak? Onthoud: doe nooit iets met tegenzin. Seks is iets heel kwetsbaars en dient te allen tijde voor alle betrokkenen plezierig te zijn en te blijven.
How to… Lief zijn voor jezelf! In 5 stappen je eigen grenzen bepalen
Consensuele seks aan de hand van een app?
De technologie zit niet stil. Ook op dit vlak worden steeds meer apps ontwikkeld die consensuele seks trachten te bewerkstelligen. Het algemene idee van zo’n app is door digitaal een seksueel contract op te stellen, waarbij de betrokkenen toestemming geven voor (seksueel) contact. In eerste instantie geeft het een beeld van wat de partners wel en niet willen. Maar in werkelijkheid werkt dit niet altijd waterdicht. Zo kan iemand er in de praktijk toch op terugkomen, maar dit staat niet vastgelegd in dat digitale contract. Zo kan een ‘dader’ grensoverschrijdend worden, in de veronderstelling dat het geoorloofd was omdat de ander via de app had toegestemd. En daarbij komt ook: hoe gedetailleerd leg je handelingen vast in zo’n contract? Wat als het in de praktijk het toch anders gaat dan zwart-op-wit staat afgesproken?
Een digitale app kán een indicatie geven over wederzijdse toestemming, al kunnen betrokkenen in de praktijk toch afzien van die ‘gemaakte afspraken’.
Kortom: het beste is nog altijd om te allen tijde respectvol bij elkaar te blijven peilen of jullie comfortabel en oké zijn met wat jullie doen. “Hoe vind je het als ik een stapje verder ga? Mag ik dat van jou? Ben je oké of zullen we het tot hier houden?”
Consensuele non-monogamie en soorten relaties: zo werkt het!
Wat is jouw ervaring met consensuele seks? Hoe zou jij het liefst wederzijdse instemming willen bereiken tijdens het vrijen?
