Veel jonge meiden zijn er nog niet zo mee bezig: het uitstrijkje, een vlugge gynaecologische ingreep waarbij met een borsteltje wat cellen van de baarmoederhals worden gehaald voor onderzoek. Nederlandse vrouwen krijgen op hun dertigste hun eerste oproep voor zo’n bevolkingsonderzoek, maar toch laat ongeveer 40% van de vrouwen geen uitstrijkje maken. Voor veel vrouwen misschien wel een ver-van-mijn-bed-show, maar toch is het laten doen van een uitstrijkje erg belangrijk. Met name bij het opsporen en behandelen van baarmoederhalskanker. Wat is een uitstrijkje precies? Hoe gaat het in zijn werk en waarom is zo’n uitstrijkje nou zo nuttig?
Wat is een uitstrijkje?
Het uitstrijkje wordt ook wel de PAP-test genoemd en is een screeningsonderzoek om afwijkende baarmoederhalscellen en eventuele infecties met het humaan papillomavirus (HPV) op te sporen. PAP staat voor Papanicolaou-classificatie, een methode om het uitstrijkje te behoordelen.
Waarom is het maken van een uitstrijkje nuttig?
Ieder jaar krijgen ongeveer 800 vrouwen in Nederland de diagnose baarmoederhalskanker, een vorm van kanker die vooral jonge vrouwen tussen de 35 en 45 jaar treft. Bij baarmoederhalskanker hebben afwijkende cellen van de baarmoederhals langzaam de kans gehad te ontwikkelen tot een kwaadaardige tumor. Het ontstaan van die onrustige cellen kan komen door het humaan papillomavirus, ook wel bekend als HPV. Met een uitstrijkje kan je laten onderzoeken of er HPV aanwezig is in de cellen. Een vroege ontdekking van afwijkende cellen kan de diagnose ‘baarmoederhalskanker’ doen voorkomen.
“Met het uitstrijkje kan je vroegtijdig een HPV-infectie of afwijkende cellen opsporen, om de ontwikkeling van baarmoederhalskanker voor te zijn.”
In Nederland krijgt iedere vrouw op haar dertigste een eerste uitnodiging voor zo’n bevolkingsonderzoek. Veel vrouwen zijn op deze leeftijd al enkele jaren seksueel actief, waardoor de kans groot is eens besmet te zijn geraakt met HPV. In de meeste gevallen ruimt het lichaam dit virus zelf op, maar in enkele gevallen ontstaan er onrustige cellen die langzaam ontwikkelen tot een tumor. Deze ontwikkeling gaat zeer traag en gaat vaak zonder symptomen gepaard. Veel vrouwen zijn zich daarom niet bewust van het belang van zo’n uitstrijkje, terwijl het juist voor jonge vrouwen nuttig kan zijn om een eventuele diagnose voor te zijn.
Wat is HPV?
HPV is een virussoort waar wel honderden soorten varianten van bekend zijn. Het virus kan zorgen voor abnormale celgroei in de huid en slijmvliezen. Veel typen zijn onschuldig en worden door je lichaam vanzelf weer opgeruimd. Sommige typen kunnen echter vervelende infecties veroorzaken, zoals (genitale) wratten. Er zijn 12 typen bekend die kunnen leiden tot bepaalde vormen van kanker, zoals baarmoederhalskanker. De ontwikkeling van dit type kanker gaat zeer traag: het kan wel 10 tot 15 jaar duren voordat een HPV-besmetting uiteindelijk evolueert in baarmoederhalskanker. In deze gevallen is het jouw lichaam dus niet gelukt om de HPV-deeltjes vanzelf op te ruimen.
Hoe verloopt zo’n bevolkingsonderzoek voor baarmoederhalskanker?
Na het ontvangen van een uitnodiging kan je een afspraak maken bij jouw huisarts. Vaak wordt het uitstrijkje dan door zijn of haar assistente gedaan. Het ondergaan van een uitstrijkje duurt niet lang: vaak niet langer dan tien minuten.
Vind je het vervelend een uitstrijkje bij jouw huisarts te laten doen? Dan kan je ook een zelfafnametest doen. Meer info hierover op de website van Bevolkingsonderzoek Nederland.
De assistente (of in sommige gevallen de huisarts of een gynaecoloog) zal eerst een speculum – of ‘eendenbek’ – vaginaal inbrengen. Dit gebeurt altijd met beleid. De speculum wordt vaak wat opgewarmd en tevens wordt er wat glijmiddel op aangebracht, zodat het inbrengen soepel gaat. Met de eendenbek kan vervolgens de vagina wat gespreid worden, zodat de baarmoedermond en -hals zichtbaar worden. Daarna wordt met een borsteltje oppervlakkig langs de baarmoederhals gestreken, waardoor er wat cellen worden afgenomen. Deze cellen worden vervolgens in vloeistof bewaard en doorgestuurd voor laboratorisch onderzoek.
De uitslag!
Na ongeveer twee weken zal je een brief krijgen met daarin de uitslag van het uitstrijkje. Er kunnen drie verschillende uitslagen zijn:
- Er is geen HPV gevonden. Dit betekent dat naar alle waarschijnlijkheid er in de komende 10 tot 15 jaar geen baarmoederhals kanker ontwikkelt. Afhankelijk van je leeftijd krijg je een volgende uitnodiging voor een bevolkingsonderzoek over vijf of tien jaar. Ben je 60 jaar of ouder? Dan ontvang je geen nieuwe uitnodiging meer.
- Wél HPV gevonden, maar er zijn geen afwijkende cellen. Er wordt een half jaar later opnieuw een uitstrijkje gedaan om te kijken of jouw lichaam het virus inmiddels heeft opgeruimd of dat er dan nog steeds geen afwijkende cellen zijn.
- HPV gevonden met afwijkende cellen. Verder gynaecologisch onderzoek is dan nodig om te beoordelen of behandeling nodig is. Maak je echter niet direct al te veel zorgen. In de meeste gevallen betekent dit nog geen kanker.
Het uitstrijkje: voor wie?
- Vrouwen die 30 jaar zijn geworden krijgen hun eerste uitnodiging. Geen HPV? Dan volgt op je 35e opnieuw een uitnodiging.
- Ben je 40 of 50 jaar en komt uit het onderzoek dat er geen HPV is gevonden? Dan volgt een uitnodiging pas 10 jaar later.
- Vrouwen die geen uitnodiging hebben voor het bevolkingsonderzoek, maar wel vaginale klachten ondervinden. Denk hierbij aan:
- Bloedverlies tijdens of vlak na het vrijen (contactbloeding)
- Tussentijds bloedverlies
- Bloedverlies na de overgang
- Abnormale vaginale afscheiding en/of andere vaginale klachten.
Ervaar je vaginale klachten? Raadpleeg dan altijd jouw huisarts. Hij of zij zal jouw vragen serieus behandelen en onderzoeken of verder gynaecologisch onderzoek nodig is.
Het HPV-vaccin
Tegenwoordig kunnen meiden van 12 en 13 jaar zich gratis laten vaccineren met het HPV-vaccin. Dit vaccin voorkomt geen HPV-besmetting, maar beschermt jou wél voor 75% tegen de ontwikkeling van baarmoederhalskanker. Het is enkel zinvol dit vaccin te halen indien je nog niet seksueel actief bent óf wanneer je nog niet eerder een HPV-besmetting (via seksueel contact) hebt opgelopen. Ook voor meiden die het HPV-vaccin hebben gehad geldt dat het te allen tijde zinvol is om vanaf hun dertigste een uitstrijkje te laten maken.
Heb jij al eens een uitstrijkje gehad? Wat zijn jouw ervaringen hiermee? Deel het met ons in een comment hieronder!
