Beste Talitha, omdat ik al lange tijd last had van een onregelmatige cyclus, heb ik onlangs een gynaecologische echo gehad. Daarop bleken meerdere cystes op mijn eierstokken te zitten. Vermoedelijk heb ik dus PCOS. Vooralsnog heb ik er nog weinig informatie over gekregen, maar toch ben ik benieuwd wat dit precies voor mij betekent en wat ik hier zelf aan kan doen. Kan jij mij hier wat over vertellen?
– Esmee, 29 jaar
Beste Esmee,
PCOS, een afkorting dat staat voor Polycysteus Ovarium Syndroom, is een veel voorkomende hormonale aandoening bij vrouwen. Het betreft eigenlijk een beeld dat veroorzaakt wordt door een verstoorde hormoonhuishouding. Omdat zo’n hormoonhuishouding complex in elkaar zit, zeker bij vrouwen, kan het soms lastig zijn om de precieze oorzaak en daarbij een goede aanpak te vinden.
Wat is PCOS?
Polycysteus Ovarium Syndroom betekent eigenlijk dat er meerdere (poly) eiblaasjes gevuld met vocht (‘cysten’) in de eierstok (ovarium) aanwezig zijn. Normaal gesproken bevatten de eierstokken in de eerste helft van de menstruatiecyclus enkele follikels (de eiblaasjes), waarbij slechts één verder gaat groeien totdat die knapt. Het knappen van die follikel wordt de eisprong genoemd: er komt een eitje vrij uit de gesprongen follikel. Wanneer er echter te veel eiblaasjes opgehoopt zijn of als een kralenketting op de eierstok liggen, wordt het lastig voor een follikel om te groeien en dus te ‘springen’. De ovulatie blijft uit en daarmee ook de ongesteldheid.
Wist je dat… naar schatting tot wel 10% van de vrouwen in zekere zin last hebben van PCOS?
Hoe dit precies werkt is het resultaat van een complexe samenwerking tussen verschillende organen en hormonen. Het begint eigenlijk in je brein, waar de hypothalamus en de hypofyse zich bevinden. De hypothalamus produceert een stofje dat de hypofyse vervolgens aanspoort om follikel stimulerend hormoon (FSH) en luteïniserend hormoon (LH) te produceren. Deze twee hormonen, FSH en LH, zorgen vervolgens respectievelijk voor de eirijping en de ovulatie. Hierdoor wordt de aanmaak en afgifte van oestrogeen en progesteron gestimuleerd. Die zorgen ervoor dat het baarmoederslijmvlies gaat groeien, klaar voor een eventuele bevruchting van het rijpe eitje. Vindt er geen bevruchting plaats? Dan dalen oestrogeen en progesteron, wordt het slijm in de baarmoeder ‘afgestoten’ en vindt de menstruatie plaats. Vervolgens is de lage oestrogeenwaarde op dit moment weer een impuls voor de hypothalamus om de afgifte van LH en FSH weer te stimuleren. En zo is de cirkel rond.
PCOS: Wat is het en welke invloed heeft het op mijn seksualiteit en vruchtbaarheid?
Hoe wordt het gediagnosticeerd?
Zoals gezegd, een ingewikkeld verhaal dus. Maar het mag duidelijk zijn dat wanneer er hormoon-technisch iets niet in balans is, dit gevolgen kan hebben voor de eisprong en je menstruatie. PCOS kan het resultaat van zo’n verstoord beeld zijn. De diagnose wordt gesteld aan de hand van diverse criteria:
- Je hebt last van een onregelmatige cyclus en/of je menstruatie blijft uit. Er wordt uitgegaan van minder dan 8 menstruaties per jaar;
- Via echoscopisch onderzoek zijn meerdere eiblaasjes (‘cysten’) te zien (meer dan 12 blaasjes per eierstok);
- Bloedonderzoek wijst op een overschot aan mannelijk hormoon: androgenen, ofwel testosteron. Je kunt hierdoor last krijgen van haaruitval, overmatige haargroei op bijvoorbeeld het gezicht en acne.
Veel vrouwen hebben wel eens last van een onregelmatige cyclus of het uitblijven van de menstruatie. Dit kan door allerlei factoren komen die de hormonen (tijdelijk) ontregelen. Het is daarom erg belangrijk om te onderzoeken wat precies dit PCOS-beeld bij jou triggert en wat dus de bron van jouw klachten is.
Risicofactoren voor Polycysteus Ovarium Syndroom
- Stress, zoals mentaal en fysiek (overmatig sporten!) als nutritioneel (een tekort hebben aan voedingsstoffen);
- Overgewicht: ongeveer 30% van de vrouwen met PCOS kampt met overgewicht. PCOS kan daarentegen ook leiden tot dikker worden en moeite met afvallen;
- Insulineresistentie;
- Oestrogeendominantie;
- Erfelijkheid.
Dit is het effect van je menstruatiecyclus op je lichaam en gedrag
Is het wel echt PCOS?
Hormonen kunnen door allerlei triggers verstoord raken, waardoor jouw menstruatiecyclus ook verstoord raakt. Zo kunnen al gauw meerdere eiblaasjes zich ophopen in de eierstokken. Dit betekent niet gelijk dat je PCOS hebt. Als ‘harde eis’ voor de diagnose PCOS, moet er sprake zijn van een verhoogd testosterongehalte in jouw bloed. Hier moet echter een grote kanttekening bij geplaatst worden. De stijging van het mannelijk hormoon in jouw bloed hoeft namelijk niet altijd gelinkt te zijn aan PCOS. Dit kan namelijk ook verklaard worden door:
- Te hoge prolactinewaarde. Dit is onder andere het geval bij vrouwen die borstvoeding geven of wanneer sprake is van een goedaardig gezwel in de hypofyse (prolactinoom);
- Langdurig pilgebruik;
- Een te traag werkende schildklier;
- Specifieke medicatie, zoals antipsychotica;
- Zeldzame ziekten aan de hypothalamus en/of hypofyse.
“Bij 90% van de vrouwen met PCOS lijkt sprake te zijn van insulineresistentie. Pas je voeding en leefstijl aan en pak PCOS op een natuurlijke manier aan.”
Ik heb PCOS, wat kan ik zelf doen?
Wanneer de gynaecoloog PCOS heeft vastgesteld en andere mogelijke oorzaken van een verhoogd testosterongehalte heeft uitgesloten, wordt vaak medicatie voorgeschreven. Zelf kan je ook een hoop doen om jouw hormonen zo goed als mogelijk weer in balans te krijgen. Dit is vooral gericht op voeding en leefstijl. De rol van suikers speelt zeer vermoedelijk een grote rol. Zo lijkt bij 90% van de dames met PCOS sprake te zijn van insulineresistentie. Zodra je eet, maakt je lichaam insuline aan. Dit zorgt ervoor dat de suikers als energie kunnen worden opgenomen in je lichaamscellen. Bij een langdurig koolhydraat/suikerrijk dieet reageert je lichaam steeds minder goed op insuline. Je bloedsuikerspiegel blijft dan hoog en die vrije suikers gaan zich vastzetten in je vetcellen. Je moet je lichaam dus weer gevoeliger gaan maken voor insuline. Hanteer daarom de volgende richtlijnen:
- Minder vaak op een dag te eten. Laat de tussendoortjes staan en houd het bij 2-4 eetmomenten per dag. Intermittent Fasting is hier een voorbeeld van;
- Schrap de suikers en bewerkte voeding uit je dieet;
- Minder of stop met alcohol;
- Doe aan krachttraining;
- Investeer in mindful bewegen, door te gaan wandelen of aan yoga te doen;
- Eet bewust, met aandacht voor groenten, eiwitten en gezonde vetten. Ook de volgorde waarop je eet is bepalend. Eet eerst je groenten, dan de eiwitten, gezonde vetten en eindig met de koolhydraten/suikers.
Wil je meer informatie over PCOS? Neem dan eens een kijkje op de website van Stichting PCOS. Hun missie is het creëren van meer bewustwording rondom PCOS en het verstrekken van informatie, van triggers tot diverse behandelingen, alsook de thema’s vruchtbaarheid en kinderwens.
Heb jij ook een vraag over seksualiteit? Vul dan mijn contactformulier in of laat hieronder een reactie achter. Ik beantwoord hem dan zo spoedig mogelijk.
